Vulva
De normale vulva
Vulva betekent de uitwendige geslachtsdelen van de vrouw. Het is het gebied begrensd door de venusheuvel (mons pubis), de liezen en de anus. De vulva heeft buitenste schaamlippen (labia), binnenste schaamlippen die een deel van de clitoris bedekken, en de vagina-opening. Het gebied rond de vagina-opening wordt het vestibulum genoemd.
Mensen gebruiken veel verschillende namen om dit deel van het lichaam te beschrijven. Omdat de buitenste geslachtsorganen van de vrouw, anders dan bij de man, verborgen zijn, kunnen zij mysterieus en verwarrend zijn. Het is een goed idee je eigen lichaam te kennen, inclusief je vulva om van dit mysterie af te komen. Het is ook belangrijk om de correcte namen voor onze geslachtsorganen te leren zodat we met elkaar daarover kunnen praten en ook met andere gezondheidswerkers over ervaringen (zowel ervaringen van pijn, maar ook van genot).
Hoe weten we wat normaal is?
Wees niet verlegen. Veel vrouwen kennen hun lichaam en kijken goed naar hun vulva. Dit kan staand of hurkend boven een spiegel om op die manier naar de vulva te kijken. Onderzoek van de vulva leert de vrouw de volgende onderdelen te herkennen:
Mons pubis: dit is een kussentje van vet dat over het schaambeen heen ligt en dit is met haar bedekt. Het haar varieert van persoon tot persoon en het haar wordt dunner naarmate we ouder worden.
Labia: het woord labia betekent lippen in het Latijn en een enkele lip is een labium. De buitenste labia (schaamlippen) zijn 2 plooien van huid en vetweefsel die na de puberteit bedekt zijn met pubishaar en die min of meer de rest van de vulva verbergen. Ze kunnen groot of klein zijn, kort of lang en zelfs (zoals borsten) van verschillende afmetingen. Dit is allemaal normaal en onderdeel van datgene wat ons uniek maakt.
De buitenste schaamlippen zijn seksueel gevoelig en ze kunnen een klein beetje opzwellen wanneer een vrouw seksueel opgewonden raakt. De vulva is gevoelig voor het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen zodat veranderingen ontstaan vanaf de jeugd, gedurende de puberteit en op oudere leeftijd. Oestrogeen maakt de schaamlippen dikker.
De binnenste schaamlippen zijn ook gevoelig en zwellen op bij opwinding. Dit zijn de 2 huidplooien die lopen van de voorhuid van de clitoris naar de achterzijde van de vagina.
De binnenste schaamlippen kunnen variëren in kleur van roze tot bruinzwart afhankelijk van de kleur van de huid van de vrouw. Net zoals tepels, kunnen de binnenste schaamlippen van kleur veranderen naarmate een vrouw ouder wordt of gedurende de zwangerschap. Soms steken ze tussen de buitenste schaamlippen naar buiten en ze kunnen gerimpeld of glad zijn. Ze zijn dunner omdat ze geen vet bevatten. De labia kunnen kleine talgkliertjes hebben die er uitzien als gele puntjes. Ook kunnen er papillen op zitten wat kleine regelmatige uitstulpinkjes op het binnenste oppervlak zijn. Al deze variaties zijn normaal en niet gevaarlijk.
Clitoris: de clitoris is het punt waar de binnenste schaamlippen aan de voorzijde bij elkaar komen.
Alleen het topje van de clitoris (de eikel en daaroverheen de capuchon) kun je zien. De rest van de clitoris loopt door in de vagina (schede). De clitoris lijkt op de mannelijke penis en wordt harder gedurende seksuele stimulatie.
Vestibulum: dit is het binnenste gedeelte van de binnenste schaamlippen rond de opening van de vagina. Het is normaal een vochtig gebied. Een aantal kliertjes komt in dit gebied uit. Deze kliertjes produceren vocht dat toeneemt bij seksuele opwinding. De plasbuis (urethra, de verbinding tussen de blaas en de buitenwereld) komt ook in dit gebied uit, net boven de opening van de vagina. Het maagdenvlies (hymen) is in de kinderleeftijd een dun membraan, dat gedeeltelijk de opening van de vagina bedekt. Bij volwassenen zijn vaak restanten van dit maagdenvlies rond de vaginale-opening te zien.
Zie verder ook voor de variaties Blij met je kutje – Sekszusjes TV – VPRO en het poezenboek.nl
Verantwoording
Deze tekst is met toestemming overgenomen van de Nederlandse Vereniging voor Vulva Pathologie (NVvVP, https://vulvapoli.nl/).
De verzorging van de vulva
Goede algemene verzorging van de vulva (binnenste en buitenste schaamlippen en clitoris) is belangrijk. De huid van de vulva is gevoelig. Vrouwen met klachten van de vulva kunnen het beste alleen producten gebruiken die door hun arts worden voorgeschreven of aangeraden.
Kleding en ondergoed
Om irritatie door kleding zoveel mogelijk te beperken, draag bij voorkeur katoenen ondergoed en draag niet te strakke broeken. Een nat badpak of sportkleding op tijd wisselen. Slaap bij voorkeur zonder onderbroek. Was kleding met parfumvrije wasmiddelen en gebruik geen wasverzachter. Zorg dat je niet heel lang achter elkaar zit, sta regelmatig op.
Was de vulva niet met zeep
Gebruik op de vulva geen producten die irritatie kunnen veroorzaken, zoals zeep, douchegel of shampoo, vochtige toiletdoekjes, vaginale douches, intiemsprays, zeepvrije was emulsies of andere producten. Was de vulva maximaal 1 maal per dag, en dep daarna de huid voorzichtig droog. Vaak wassen en hard afdrogen, kan tot irritatie leiden. Gebruik lauw water. Breng na het wassen en droogdeppen van de vulva een vette zalf aan. Je kunt voor de dagelijkse verzorging lanette-creme of lanettezalf gebruiken.
Overige hygiënemaatregelen
Zorg voor soepele stoelgang door vezelrijk te eten en voldoende water te drinken. Gebruik zacht ongeparfumeerd wit toiletpapier. Gebruik na de stoelgang geen vochtige (baby) doekjes; doe eventueel wat olie op het toiletpapier. Wacht niet tot je blaas overvol is voordat je gaat plassen. Want dan is er kans op lekkage van urine en dat geeft irritatie. Vermijdt incontinentiemateriaal als dat mogelijk is.
Gebruik tijdens de menstruatie bij voorkeur parfumvrij 100% katoenen maandverband of parfumvrije tampons. Verwissel elke paar uur en kies producten met een goede pasvorm. Gebruik géén inlegkruisjes buiten de menstruatieperiode.
Seksualiteit
Er ontstaat altijd wat druk en wrijving bij seks op de vulva/clitoris. Door seksuele opwinding worden de vulva en de vagina goed doorbloed, zwellen de schaamlippen en wordt de vulva vochtig. Dat is allemaal noodzakelijk om als je dat wilt gemeenschap te kunnen hebben. Maar als je orale (beffen) of digitale seks (vingeren) wilt hebben is dat ook fijn. Als gemeenschap pijnlijk wordt en niet (meer) lukt, bijvoorbeeld omdat de vulva (door de ziekte die je hebt) vernauwd is, is het belangrijk om gemeenschap niet te forceren. Er kunnen allerlei redenen zijn waardoor gemeenschap moeilijk(er) wordt. Bijvoorbeeld omdat je minder of geen zin hebt en onvoldoende opgewonden bent en daardoor de vulva daardoor te droog is. Of omdat je gespannen bent en daardoor de bekkenbodemspieren te gespannen zijn. Maar praat erover als je bij ons op consult bent. Gynaecologie Amsterdam ziet per jaar vele vrouwen en je kunt iedere vraag of verhaal bij ons kwijt.
Glijmiddelen kunnen helpen om de wrijving te verminderen. Als je met plezier anale seks wilt hebben, is bijna altijd een glijmiddel nodig.
Gynaecologie Amsterdam adviseert K-Y Jelly en Sensilube als glijmiddel en verder kun je bij de Condomerie in Amsterdam veel voorlichting krijgen over allerlei glijmiddelen/condooms en andere hulpmiddelen bij seks. Bij branderigheid kan een ijszakje in een handdoek gewikkeld verlichting geven. Bekkenbodemfysiotherapie kan helpen bij het leren ontspannen van de bekkenbodem. Belangrijk is om bij pijn bij gemeenschap met je partner hierover te praten en op zoek te gaan naar alternatieven: seks zonder pijn, meer opwinding, zeggen wat je opwindt en natuurlijk, maar dat kan natuurlijk altijd, seks zonder penetratie. Het doel van seks is geen gemeenschap maar dat jij of jullie plezier hebben en genot. Bespreek het zo nodig met je arts en vraag eventueel om begeleiding door een seksuoloog. Gynaecologie Amsterdam werkt samen met twee seksuologen en kan je dan verwijzen. Investeer in je plezier voor de komende jaren die komen. Afhankelijk van het soort probleem word je samen met je partner verwezen of alleen.
Sporten
Bij sommige lichamelijke activiteiten moet je ook rekening houden met je gevoelige vulva. Zorg voor een goed passend fietszadel (rokzadel of zadel met gleufjes) dat de druk op de vulva zo laag mogelijk houdt, eventueel met een schapenvacht zadeldek. Breng voor het zwemmen een verzorgende vette zalf aan. Zwem niet in sterk chloorwater of openbare bubbelbaden. Paardrijden kan klachten geven; zorg voor een goed passende rijbroek. Na het sporten kan een ijszak in een handdoek gewikkeld verlichting geven.
Yoga is ook een goede manier om te leren ontspannen.
Wil je meer informatie?
Meer informatie kun je op de volgende websites vinden: